تعریف اتاق تمیز

محیطی که از نظر شرایط فیزیکی مانند دما ، رطوبت نسبی ، صدا ، نور و خصوصاً میزان آلودگی تحت کنترل قرار گیرد ، محیط یا اتاق تمیز نام دارد . درجۀ تمیزی در این محیط باید ۰۰۰ ۱۰۰ ( طبق استاندارد فدرال آمریکا ) و یا بهتر باشد.

آلودگیهای داخل محیط یا از نوع ذرات غبار هوا و یا از نوع میکروبها و یا هر دو است . در محیط های تمیز صنعتی ، آلودگی های میکروبی نقش مخرب ندارند و تمهیداتی جهت زدودن آنها صورت نمی گیرد . ولی در محیط های تمیز پزشکی و دارویی به دلیل نقش تخریبی آلودگی های میکروبی ، محیط و ابزار و وسایل باید پاک باشند.

صنعت اتاق تمیز

    در ساخت و تولید هر محصول ، عوامل متعددی دخالت دارند. بخشی از این عوامل ، شرایط فیزیکی فضای کار است . برای بسیاری از دستگاه ها ، به عنوان یکی از شرایط کار ، محدودۀ رطوبت و مانند آن تعیین میگردد . این بدان دلیل است که قطعات و مواد بکار رفته در آن دستگاه ، با خروج از آن محدودۀ  دما به دلیل خاصیت انبساط یا انقباض متفاوت مواد مختلف ، دقت خود را از دست میدهند . مثلاً یک دستگاه «سرعت هواسنج » شرایط کار دستگاه را در محدودۀ دمای بین صفر تا ۴۵ درجه سانتیگراد تعیین کرده است و دقت آن را برای محدودۀ صفر تا ۳۵ درجه ، ۰۵/۰ ± و برای خارج از آن ۱/۰ ±  معین کرده است . دیگر شرایط فیزیکی نیز به نوعی نقش خود را در کیفیت محصول ایفا می کنند . آلودگی یکی از عواملی است که در بعضی محصولات شدیداً نقش مخرب خود را بروز میدهد . جراح اگر هنگام عمل از دستکش استفاده کند ، داخل بدن بیمار ، چشمه ای از آلودگی و عفونت میکارد که به مرور در بدن گسترش یافته و همۀ بدن را آلوده و متعفن میکند . این آلودگی غیر از دستکش ، میتواند از ابزار دیگر ، دستگاهها ، لباس پزشک جراح و پزشکیاران و سرانجام از هوای محیط یا اتاق عمل به بدن بیمار سرایت کند.

اثر مخرب آلودگی در اتاق عمل ، به مرور زمان آشکار شد تا اینکه در حدود سال ۱۸۰۰ میلادی ، جدیدترین اتاق عمل ها ساخته شد . اتاق عملی که نسبت به گذشته ، تغییر کیفی محسوسی داشت ، اما هنوز راه زیادی را باید طی میکرد تا به وضعیت مطلوب میرسید .

آلودگی ناشی از ذرات غبار نیز با رشد صنعت ، اثر مخرب خود را آشکار ساخت . در اتصال دو قطعه فلزی با پیچ و مهره بزرگ یا با جوش قوس الکتریکی ، توجهی به آلودگی نمی شود، اما وقتی یک عقربه به قطر ۲/۰ میلیمتر از جنس طلا ، روی یک پتاسیومتر با سیم پلاتینی به قطر ۱۵/۰ میلیمتر حرکت میکند و باید اتصال الکتریکی با جریان ضعیف ( چند میلی آمپر) را برقرار کند ، وجود ذرات غبار هوا در ناحیۀ اتصال ، موجب قطع مدار میگردد و اثر تخریبی آلودگی نمایان میشود .

در صنعت ، از وقتی که ساخت هواپیما و وسایل کنترلی آن آغاز شد ، نیاز به فضای تمیز آشکار گردید. صنعت اتاق تمیز در حوالی جنگ اول جهانی و به لطف آن جنگ متولد شد ! ساخت بولبرینگهای کوچک و چرخدنده های ظریف که جزو قطعات اولین هواپیماها بودند ، در اتاق تمیز انجام گرفت . با رشد صنایع نظامی از قبیل هواپیمای جنگی ، موشک ، هلیکوپتر و سپس صنایع هسته ای ، اتاق تمیز نظامی نیز رشد و بهبود یافت ، به طوری که پیش از جنگ دوم جهانی در امریکا ، اتاق تمیز نظامی ساخته شد . چند سال پس از جنگ دوم و در سال ۱۹۶۲ ، اتاق تمیز جریان آرام طراحی گردید و در سال ۱۹۶۹ این اتاق مورد استفاده قرار گرفت .

صافیها نیز تاریخچه ای مشابه از نظر رشد دارند به طوری که نوعی صافی بازده بالا در سال ۱۹۵۰ عرضه شد و راه را برای رشد صنعت اتاق تمیز و تصفیۀ هوا گشوده تر کرد.

در ایران ، استفاده از اتاقهای تمیز پزشکی و دارویی ، مربوط به سالهای قبل از ۱۳۵۰ شمسی است . اما اتاق تمیز صنعتی جز چند نمونه که آن هم تماماً توسط شرکتهای خارجی ساخته شده مورد استفاده صنایع داخلی نبوده است . آغاز تهاجم نظامی عراق به ایران در سال ۱۳۵۹ ، موجب تسریع رشد صنایع نظامی و صنایع ظریف دیگر در ایران گردید. اولین اتاق تمیز صنعتی ساخت داخل در سال ۱۳۶۷ مورد بهره برداری قرار گرفت ، تمام مراحل طراحی و ساخت این اتاق در ایران طی شد و کلیۀ مصالح ساختمانی آن داخلی است . پس از آن نیز اتاق های تمیز دیگری در حال ساخت یا بهره برداری میباشند.

نیاز به این صنعت ، روز به روز افزایش می یابد . هر چه سخن از ظرافت ، پیچیدگی و حساسیت بیشتر میشود ، این نیاز نیز افزون میگردد .

صنعت اتاق تمیز ، مجموعه ای از رشته های ساختمان ، معماری ، تاسیسات ( مکانیک و برق ) را در بر می گیرد . طراح باید علاوه برا اطلاع کافی از قسمت های لازم این رشته ها ، از نوع کاری که در اتاق می خواهد صورت بگیرد نیز مطلع باشد تا در طرح و انتخاب عوامل ، تمام نکات را رعایت کند . از آنجا که عوامل متعددند و دستیابی به نقطه ای که تمام عوامل در بهترین وضعیت خود باشند ، دشوار است بهینه سازی عوامل ، از وظایف مهم طراح میباشد.

***

   انجام این پروژه ها توسط شرکتهای گروه ما ،  باتوجه به قراردادهای متنوع آنها، بیش از ۳۰ پروژه را شامل میگردد، عمدتاً مربوط به مشاوره ، طراحی ، اجرا و یا نظارت بوده اند که شامل انواع محیط های تمیز همانند مجموعه های تمیز (CLEAN ROOM) در کـلاسهای مختلف و یـا کنترل شده ـ گلاوباکس و انواع میزهای تمیز، CLEAN TENT، دوشهای هوا، و همچنین مشاوره و مهندسی فیلترهای حساس هوا (هپا، اولپا، کربن اکتیو و . . .) میباشند که درسطوح مختف کار شده اند که عندالزوم نام و مشخصات آنها در اختیار قرارداده خواهد شد.

         اعتبار در بزرگترین پروژه کلین روم ایران

ساخت کلین رومهای پروژه احداث مرکز تولید واکسن هپاتیت ” ب ” که با بیش از دوهزار (۲۰۰۰) مترمربع زیربنا در انواع کلاسهای مختلف کلین روم در ایران جهت مؤسسه انستیتو پاستور ایران و با مشاور ایرانی و انتقال تکنولوژی و نظارت بر آن توسط مشاور کشور کوبا، بصورت مناقصه عمومی در ایران برگزار گردید، پس از قریب یکسال مطالعه و بررسی همه جانبه که توسط مهندسین مشاور ایرانی و همچنین مشاورین کوبایی و با تأیید انستیتو پاستور ایران، بر روی بیش از بیست شرکت مدعی ساخت کلین روم در ایران انجام شد، شرکت سهامی خاص تهران سکّو بعنوان تنها شرکت از بخش خصوصی بـه هـمـراه دو شرکـت دولتی دیگر، صاحـب صلاحیت شناخته شـد که بعداً نیز با توجه به دلایل آشکار شده، یکی دیگر از شرکتهای دولتی حذف و مقرر بود شرکت دولتی دیگر صرفاً در زمینه برخی قسمتهای الکترونیک فعال باشد که آنهم منتقی گردید. موفقیت تنها صاحب صلاحیت بودن ما، صرفاً از آنجا نـاشـی شد که همکـاران مـا تجربه های مفیدی از پروژه های حساس تر و کلیدی روز داشتند که مـورد تحسین مشاوران ایرانـی و کوبایی و صاحب نظران گرانقدر و غیرسیاسی انستیتو پاستور ایران نیز واقع شد (این پروژه بعداً دستخوش برخی اعمال نظرهای شخصی گردید که در صورت لزوم تـوضیحات و مستندات آن قابل ارائه است) و متأسفانـه بعلل مختلف ( مـانند اعمال نظرهـای شخصی و صرف زمان بیش از حدّ ) توجیه اقتصادی خود را نیز کاملاً از دست داد . اکنون نیز بعنوان مدعی اول در ایران، آماده هر گونه همکاری یا مناظره در خصوص آن هستیم .

         امکانات استثنایی و حضور بین المللی

هرچند که برخی اطلاعات عام در دسترس همگان قراردارد، لیکن در جهان پیشرفته امروز، بدلیل وجود رقابت های فشرده، شرکتهای معتبر خصوصی همواره چندین گام از استانداردها و اطلاعات روز جلوترند  تاهمواره بازار را تحت کنترل داشته و با ارزش افزوده هرچه بیشتر ادامه فعالیت دهند که از این نظر به بخشهای تحقیقاتی خود اهمیت بسیار زیادی داده و هزینه گزافی را صرف آن مینمایند .

شرکت تهران سکو در شرایط استثنایی قادر گردید بعنوان تنها همکار علمی و فنی و اجرایی گروه بین المللی CAMFIL FARR سوئد (بزرگترین تولید کننده جهانی فیلترهای تهویه و حساس هوا) برای مدت ۱۶ سال در  ایران پذیرفته شود و همانند تمام کارخانه ها و دفاتر CAMFIL FARR در دنیا، از اطلاعات روز مرکز تحقیقات آن بهره مند گردد .

بعداً بدلایل متعّدد غیر قابل قبول ( عمدتاً مربوط به دو نفر از عوامل سوئدی گروه CAMFIL FARR )با این شرکت قطع رابطه گردید ولی اطلاعات بسیار حساس و مهّم آن در کشور، نزد ما باقیمانده است.

این شرکت در تدوین استاندارد جهانی جدید کلین روم ( که تدوین نهایی آن نیز در ایران بانجام رسید) بعنوان تنها بازوی علمی همکاران مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ، جهت سازمان جهانی استاندارد (ISO) عمل نمود که باعث شد تا ایجاد هرگونه کلین روم جدید در ایران با بینش کل این استاندارد و به روز تحقّق یابد و همکاران ما که در تدوین استانداردهای آن در ایران مشارکت داشتند، راهنمای متقاضیان ایرانی باشند.

تقدیر و تشکّر بسیار از سرکار خانم مهندس فاطمه طیار ، کارشناس ارشد مسئول محترم سازمان ملی استاندارد ایران( موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ) قدردانی بسیار ناچیزی است از درایت ، همکاری و مدیریت خوب ایشان در دبیری تدوین استانداردهای بسیار مشکل وحساس وعلمی مباحث مختلف کلین روم در ایران .

          برگزاری سمینار

سـمینارهای بـرگزار شده محـیط های تمیز (cleanroom) و مهندسی فیلترهای حساس هـوا (هپا، اولپا، کربن اکتیو و . . .) توسط شرکت مادر برای کلیه صاحبنظران شناخته شده اسـت و اعتبار آن (ناشی از پشتوانـه غنی ذکر شده) ، این شهامت را به مدیران ارشد دولتی ایران بخشید تا در سمینار برگزار شده توسط بخش خصوصی، بدون هیچگونه ابهامی، بعنوان سخنران شرکت نمایند و ضمن انتقال دانسته های خود، مدیران و کارکنان این شرکت را از حضور خود سرافراز فرمایند .

اولین سمینار این شرکت در آذرماه سال ۱۳۷۱ در اتاق بازرگانی و صنایع ومعادن ایران و سمینار دوم در آذرماه سال ۱۳۷۷ در دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد و درسال ۱۳۸۰ نیز چند سمینار تخصصی فرعی در این خصوص برگزار گردید و سپس در آبانماه آن سال، سومین سمینار بین المللی سراسری توسـط این شرکـت و بـا همکاری دانشگاه عـلوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهـران ، دانشگاه صنعتی شریف وکمپانی CAMFIL  INT. در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران برگزارشد و در ادامه آن با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی اصفهان در آمفی تئاتر مـرکزی آن دانشگاه و همچنین بـا همکاری سازمـان پـژوهشهای علمـی و صنعتی ایـران (پژوهشکده فارس)، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی استان فارس و کارخانجات صنایع مخابراتی ایران (زیمنس) در مرکز بهداشت استان فارس (شیراز) برگزار گردید .

***

       امیدواریم  با پشتوانه غنی و تجربه های ارزشمند و دانش روز خود بتوانیم همواره پاسخگوی نیازهای انواع محیط های تمیز جهت متقاضیان آن باشیم.